Το ελεύθερο κάμπινγκ είναι από εκείνες τις δραστηριότητες που είτε θα έχουν αφοσιωμένους και πιστούς εραστές είτε φανατικούς εχθρούς. Και στις δυο περιπτώσεις οι κύριοι λόγοι τυχαίνει να ταυτίζονται και είναι οι εξής: η άμεση επαφή με τη φύση και η παραγκώνιση των σπιτικών ανέσεων.
Η οικονομική ανατροπή των μέχρι πρότινος δεδομένων ήρθε να δημιουργήσει μια τρίτη κατηγορία, αυτών που επιλέγουν το ελεύθερο κάμπινγκ ως λύση ανάγκης χωρίς απαραίτητα να διακρίνονται από την αντίστοιχη «κουλτούρα».
Πέραν, όμως, όλων αυτών η ελεύθερη διαμονή στους επίγειους παραδείσους τής χώρας, σε πολλές περιπτώσεις δεν αποτελεί μια ανέξοδη επιλογή καθώς βάσει νόμου απαγορεύεται και επιφέρει διοικητικές και ποινικές κυρώσεις.
Εάν θέλουμε να έχουμε μια ολοκληρωμένη και όχι αποσπασματική γνώση του τι προβλέπει ο νόμος, ο δικηγόρος Πειραιά κ. Ηλίας Δ. Πολλάλης μάς γνωρίζει ότι «το βασικό νομοθέτημα σχετικά με το ελεύθερο κάμπινγκ είναι ο Νόμος 392/1976, (ΦΕΚ Α’ 199/1976), με τίτλο «Περί ιδρύσεως και λειτουργίας χώρων οργανωμένης κατασκηνώσεως (κάμπινγκ) και άλλων τινών διατάξεων». Το ότι απαγορεύεται η εγκατάσταση σκηνών και η στάθμευση τροχόσπιτων σε αρχαιολογικούς χώρους, αιγιαλούς, παραλίες και γενικότερα κοινόχρηστους χώρους είναι από λίγο έως πολύ γνωστό. Ωστόσο, ήδη από το έτος 2012, και σύμφωνα με το αρ. 38 του Ν. 4055/2012 (ΦΕΚ Α’ 51/ 12.3.2012) εισήχθη τροποποίηση, η οποία προβλέπει ότι η ελεύθερη κατασκήνωση τιμωρείται με κράτηση (και όχι με φυλάκιση πλέον) έως έξι (6) μήνες ή με πρόστιμο έως τρεις χιλιάδες (3.000) ευρώ. Συνεπώς πλέον, για το ελεύθερο κάμπινγκ προβλέπεται μία διοικητική κύρωση (πρόστιμο 300 ευρώ) και μια ποινική (κράτηση έως 6 μήνες ή χρηματική ποινή έως 3.000 ευρώ), η οποία επιβάλλεται από τον δικαστή κατά τη συζήτηση της υπόθεσης.»
![]()
Ο ίδιος αναφέρει ακόμη πως «ως δικαιολογητική βάση της απαγόρευσης της ελεύθερης κατασκήνωσης στην Ελλάδα προτάσσεται συνήθως η προστασία των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων του φυσικού περιβάλλοντος από σκουπίδια και πυρκαγιές, η προστασία της προστατευόμενης πανίδας καθώς και η διατήρηση της αισθητικής του τοπίου. Ωστόσο, δεν μπορεί να παραγνωρισθεί και η οικονομική διάσταση των τελευταίων ρυθμίσεων που εισήχθησαν με το Ν.4179/2013, οι οποίες στοχεύουν προφανώς στην ενίσχυση των οργανωμένων τουριστικών υποδομών, όπως είναι τα ξενοδοχεία, οι οργανωμένες κατασκηνώσεις και λοιπά, χωρίς όμως να εμποδίζουν εν γένει την κατασκήνωση, αλλά επιτρέπουν και προάγουν μόνο την οργανωμένη, σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις που περιγράφονται αναλυτικά ήδη από το Ν. 379/1972 ως ισχύει.»
Ο κ. Πολλάλης ολοκληρώνει λέγοντας πως «όλοι γνωρίζουμε ότι η απαρέγκλιτη εφαρμογή των νόμων, ακόμα και εκείνων με τους οποίους διαφωνούμε, είναι αυτονόητη υποχρέωση όλων των πολιτών. Αυτό, ως γενική αρχή, δεν εμποδίζει τα δικαιοδοτικά όργανα της πολιτείας, σε περιπτώσεις που συντρέχουν οι ανάλογες προϋποθέσεις, να επιδεικνύουν την επιβαλλόμενη από τις περιστάσεις επιείκεια. Η πατρίδα μας βιώνει μια πρωτόγνωρη οικονομική κρίση και κάποιοι άνθρωποι, ενδεχομένως, να αναγκάζονται να καταφεύγουν στην ελεύθερη κατασκήνωση. Αυτή η επιλογή θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με εξαιρετική επιείκεια, και κάθε φορά να εξετάζεται η συνδρομή ή όχι των αρνητικών προϋποθέσεων (όπως είναι η προσβολή του περιβάλλοντος) προκειμένου να επιβάλλεται ή όχι κάποια τιμωρία. Βέβαια, επισημαίνεται ότι η εν γένει συμπεριφορά των κατασκηνωτών, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να λαμβάνει διαστάσεις τέτοιες, ώστε να θεωρηθεί ως ευθεία παραβίαση του νόμου.»
Σε πολλές περιοχές τής Ελλάδας το ελεύθερο κάμπινγκ εξακολουθεί να αποτελεί μια αγαπημένη συνήθεια Ελλήνων και ξένων τουριστών. Οι απόψεις των τοπικών φορέων σε ό,τι αφορά στη συνύπαρξη των free campers με το περιβάλλον και την τοπική κοινωνία διίστανται από μέρος σε μέρος. Συγκεκριμένα, υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι καλοκαιρινές μέρες κυλούν ήρεμα και απολαυστικά για όλους, ενώ άλλες φορές πάλι η κατάσταση ξεφεύγει από κάθε έλεγχο.
Το μικρό νησί τής Ανάφης από τη δεκαετία του ’80, ίσως και νωρίτερα, αποτελεί προορισμό για τους λάτρεις της κατασκήνωσης. Όπως μας πληροφορεί ο δήμαρχος κ. Ιάκωβος Ρούσσος, η παραλία του Ρούκουνα είναι το μέρος, το οποίο φιλοξενεί τους free campers. «Ότι το ελεύθερο κάμπινγκ απαγορεύεται» αναφέρει «το γνωρίζουμε όλοι. Ωστόσο, στην Ανάφη υπάρχει περιορισμένος αριθμός δωματίων κι έτσι, από κάποιο σημείο και έπειτα, απλά δεν επαρκούσαν ώστε να μείνουν οι επισκέπτες. «Η Ανάφη» συνεχίζει «διαφημίστηκε από τους ελεύθερους κατασκηνωτές, εκείνοι τη συντήρησαν όταν δεν υπήρχε διαθέσιμο ούτε ένα δωμάτιο.» Ο κ. Ρούσσος αναφέρει πως «όλοι μας έχουμε προσαρμοστεί στο συγκεκριμένο θέμα και είναι κατανοητό πως πρέπει να κάνουμε υπομονή. Ο τουρισμός έχει τα καλά του έχει τα κακά του. Φυσικά, βασικά ζητήματα, όπως η καθαριότητα, έχουν λυθεί και πλέον είναι απολύτως ελεγχόμενα. Μπορώ, μάλιστα, να πω πως οι κατασκηνωτές σέβονται πολύ περισσότερο το περιβάλλον απ’ότι οι υπόλοιποι επισκέπτες. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζαμε τα προηγούμενα χρόνια δεν υφίστανται πια κι έτσι ούτε αστυνόμευση υπάρχει ούτε συλλήψεις γίνονται. Εκτός του ότι έχουμε μάθει να συνυπάρχουμε, είναι αυτονόητο πως χωρίς τουρισμό, εδώ δεν επιβιώνουμε.»
![]()
Δημοφιλή προορισμό για free camping λόγω της φυσικής της ομορφιάς αποτελεί και η Γαύδος, η οποία επίσης διαθέτει μικρό αριθμό δωματίων, όπως μας ενημερώνει ο κ. Ευστράτιος Λαμπάκης, δήμαρχος του νησιού. «Τα λίγα καταλύματα που υπάρχουν δεν μας επιτρέπουν να φιλοξενήσουμε τους επισκέπτες που καταφθάνουν τους καλοκαιρινούς μήνες. Επομένως, στις παραλίες του Κόρφου, του Σαρακήνικου και του Άϊ Γιάννη ο κόσμος κάνει ελεύθερο κάμπινγκ.» Όπως ο κ. Λαμπάκης επιβεβαιώνει, στο νησί «δεν έχει επιβληθεί αστυνόμευση επειδή δεν χρειάζεται. Οι κατασκηνωτές είναι πολύ συνεπείς ως προς την καθαριότητα του χώρου, προσέχουν τις παραλίες και φροντίζουν να παραμείνει το μέρος όπως ακριβώς ήταν πριν από πολλά χρόνια. Αρκεί να σας πω πως στις δράσεις καθαρισμού που κατά καιρούς κάνουμε, οι κατασκηνωτές συμμετέχουν ενεργά.» Ακόμη, ο δήμαρχος Γαύδου τονίζει πως «χωρίς την παρουσία τους στο νησί η τοπική οικονομία θα είχε πολύ μεγάλο κόστος.»
Αντίστοιχα καλή και αρμονική δεν μοιάζει να είναι η κατάσταση στη Λευκάδα. Ο αντιδήμαρχος του νησιού, κ. Στέλιος Ρόκκος αναφέρει ότι «ο δήμος Λευκάδας είναι σύμφωνος με την απαγόρευση του κάμπινγκ. Παρ’όλα αυτά, στις παραλίες του Αγίου Νικήτα και του Άϊ Γιάννη γίνεται συστηματικά. Γενικότερα, δεχόμαστε πολλές καταγγελίες και έπειτα από έλεγχο που πραγματοποιήσαμε, αντικρίσαμε μετά λύπης μας εικόνες ντροπής από παραλίες-σκουπιδότοπους. Επιπλέον, η αστυνομία κάνει λόγο και για παραβατικότητα. Προσωπικά δεν γνωρίζω αν έχουν γίνει συλλήψεις, αλλά κάτι για το οποίο είμαι σίγουρος είναι πως πέρυσι οι αρχές τους εξεδίωξαν με εντολή εισαγγελέα.» Ο κ. Ρόκκος δηλώνει απερίφραστα πως η απουσία των ελεύθερων κατασκηνωτών δεν θα είχε κανενός είδους κόστος για την τοπική οικονομία του νησιού. «Θα σας πω με απλά λόγια» αναφέρει «πως οι τουρίστες που διαμένουν συγκεκριμένα στα τροχόσπιτα δεν προσφέρουν ούτε ένα ευρώ στην αγορά της Λευκάδας. Το 99,9% καταφθάνουν από το εξωτερικό και είναι πλήρως εφοδιασμένοι με προϊόντα της χώρας τους.»
Κάτι παρόμοιο φαίνεται να συμβαίνει και στο σύμπλεγμα των Μικρών Κυκλάδων και συγκεκριμένα στην Ηρακλειά. «Ουσιαστικά μία είναι η διαθέσιμη παραλία στο νησί, το Λιβάδι. Εκεί γίνεται ελεύθερο κάμπινγκ, εκεί πηγαίνουν και οι υπόλοιποι επισκέπτες» αναφέρει η αντιδήμαρχος Ηρακλειάς κα. Μελπομένη Βαλσάμη. Ως επί το πλείστον» συνεχίζει «το ελεύθερο κάμπινγκ δεν είναι ανεκτό ούτε από τους τοπικούς φορείς ούτε από τους περισσότερους επιχειρηματίες κι αυτό γιατί παρουσιάζονται διαφόρων ειδών προβλήματα, όπως είναι η μη τήρηση της καθαριότητας, η κατάληψη της παραλίας, αλλά και η πρόσβαση των υπόλοιπων επισκεπτών που διαμένουν στα καταλύματα, η οποία συνήθως παρακωλύεται. Όταν κάποτε προτείναμε να εγκαταστήσουμε χημικές τουαλέτες προκειμένου να εξυπηρετούνται οι κατασκηνωτές, υπήρξαν πολλές αντιδράσεις από επιχειρηματίες που θεώρησαν ότι έτσι θα τους χάσουν από πελάτες.» Η κα Βαλσάμη δηλώνει και εκείνη με σιγουριά πως «η μη έλευση ελεύθερων κατασκηνωτών σίγουρα θα κόστιζε στην οικονομία του νησιού, ωστόσο η κατάσταση παραμένει γόρδιος δεσμός.»
Το Αγκίστρι είναι μια ανάσα μακριά από την Αθήνα και από πολλούς θεωρείται ένας επίγειος παράδεισος με κατάφυτες εκτάσεις και υπέροχα νερά. Ο αντιδήμαρχος Αγκιστρίου κ. Αναστάσιος Λογοθέτης αναφέρει πως «παρ’ότι το ελεύθερο κάμπινγκ δεν επιτρέπεται στο νησί, στη Δραγονέρα και στη Χαλικιάδα γίνεται. Φέτος σε συνεργασία με την αστυνομία, την πυροσβεστική και το δασαρχείο έχουμε δημιουργήσει μια ομάδα με την οποία προσπαθούμε να τους απομακρύνουμε.» Ο κ. Λογοθέτης αναφέρει συγκεκριμένα πως «στη Χαλικιάδα το φυσικό περιβάλλον είναι απότομο, επικίνδυνο και δεν παρέχει καμία ασφάλεια. Τις προηγούμενες μέρες είχαμε ένα δυσάρεστο συμβάν με έναν άνθρωπο, ο οποίος έπεσε από μεγάλο ύψος. Ως εκ τούτου, το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό. Ο αντιδήμαρχος Αγκιστρίου κλείνει λέγοντας πως «η Χαλικιάδα πρέπει να μείνει ελεύθερη για όποιον θέλει να κάνει απλά ένα μπάνιο και τίποτα περισσότερο. Παρά το γεγονός ότι θα έχουμε οικονομικό κόστος αν φύγουν οι κατασκηνωτές, πρέπει να σταματήσει το γρηγορότερο.»
Όσοι αγαπούν το free camping και αποζητούν την επαφή με τη φύση ως μοναδική εμπειρία, την ηρεμία και την ξεκούραση δείχνουν να μην πτοούνται ούτε από τον σε ισχύ νόμο ούτε από τις αντιρρήσεις και τις ενστάσεις των τοπικών φορέων κάθε περιοχής.
![]()
Ο Ιάσονας Α. περίπου στα 18 του χρόνια αποφάσισε να κάνει ελεύθερο κάμπινγκ και από τότε συνεχίζει σε αραιά χρονικά διαστήματα. Ο ίδιος αναφέρει πως «πέραν του ότι είναι ένας οικονομικός τρόπος διακοπών, μου προσφέρει τη δυνατότητα να πάω εκεί που θέλω εγώ και όχι όπου μπορώ να βρω ξενοδοχείο. Με φέρνει πιο κοντά στις διακοπές και την «αργία» και μου αλλάζει πραγματικά παραστάσεις.» Ο νόμος που απαγορεύει το ελεύθερο κάμπινγκ είναι για εκείνον καθαρά κερδοσκοπικός καθώς «όποια ανησυχία περί των επιπτώσεων θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί πολύ πιο ουσιαστικά με συγκεκριμένους νόμους και όχι με καθολική απαγόρευση της κατασκήνωσης.» Σε ό,τι αφορά τώρα στις συνθήκες καθαριότητας που συνήθως επικρατούν στις περιοχές αυτές, ο Ιάσονας λέει πως «δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια αυξήθηκε ο αριθμός των ανθρώπων που κάνουν free camping για οικονομικούς λόγους, οι οποίοι φαίνεται να μην έχουν τόσο την κουλτούρα του «ελευθερά». Προσωπικά, φροντίζω το μέρος που θα επιλέξω να μείνω, σε καμία περίπτωση δεν θα το κάνω χειρότερο, αλλά ίσως καλύτερο.» Η ιδανική τοποθεσία free camping για τον Ιάσονα είναι κοντά σε ποτάμι επειδή ακριβώς προσφέρει πολλή δροσιά, ησυχία και άμεση επαφή με τη φύση.
Η πρώτη επαφή της Ερατώς Κ. με το ελεύθερο κάμπινγκ ήταν σε ηλικία δύο ετών. Σαν ενήλικη κάνει συστηματικά από τα 20 της χρόνια. «Αυτό που με γοητεύει είναι κυρίως η επαφή με τη φύση, το να μην αποκλείει τίποτα το οπτικό μου πεδίο» αναφέρει χαρακτηριστικά. «Σίγουρα» συνεχίζει «ο οικονομικός παράγοντας καθορίζει. Εγώ, όμως, δεν θεωρώ τις διακοπές πολυτέλεια, αλλά ανάγκη και δικαίωμα κι έτσι δεν βρίσκω λόγο να ξοδέψω μια περιουσία για αυτές.» Η Ερατώ επίσης γνωρίζει ότι ο νόμος απαγορεύει το ελεύθερο κάμπινγκ, ωστόσο αυτός δεν είναι λόγος για να σταματήσει να το κάνει. «Ο νόμος είναι τουλάχιστον γελοίος. Υποκινείται από τα συμφέροντα μεγάλων ξενοδοχειακών επιχειρήσεων στερώντας έτσι από τις τοπικές αγορές τα έσοδα που θα μπορούσαν να έχουν και από τους ελεύθερους κατασκηνωτές. Θεωρώ το free camping βασικό δικαίωμα για συναισθηματικούς και οικονομικούς λόγους και σε περίπτωση εκδίωξης ή σύλληψης δεν θα υποχωρούσα εύκολα.» Η Ερατώ προτείνει στους άμαθους campers να επισκεφθούν τη Σούγια, την Τήλο, την Ανάφη και τη Δονούσα, όπου εκεί θα βρουν συνθήκες σχεδόν οργανωμένου κάμπινγκ, ενώ για όσους είναι διατεθειμένοι να δείξουν απόλυτο σεβασμό στη φύση και το περιβάλλον, τον ποταμό Αχέροντα.
![]()
Ο Λάμπρος Κ. αποφάσισε να κάνει ελεύθερο κάμπινγκ μαζί με μια παρέα φίλων στα 17 του χρόνια. «Η άμεση επαφή με τη φύση, το χώμα, τα δέντρα και με ό,τι αυτό συνεπάγεται με γοητεύει και με ηρεμεί. Μου προσφέρει ξεκούραση, πρωτίστως του μυαλού, και γαλήνη. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να στήσεις μια σκηνή και η φύση θα σε ανταμείψει.» λέει χαρακτηριστικά. Σχετικά με τον νόμο αναφέρει πως «έχω ακούσει διάφορες ιστορίες γύρω από την απαγόρευση του ελεύθερου κάμπινγκ, οι οποίες δεν με πτόησαν ποτέ. Έκανα, κάνω και θα κάνω οπουδήποτε. Είμαι πολύ προσεκτικός και σέβομαι τη φύση, όπως θεωρώ ότι κάνουν και όσοι επιλέγουν το free camping συνειδητά και από ιδεολογία. Βρίσκω το νόμο απαράδεκτο και θεωρώ πως υφίσταται για καθαρά οικονομικούς λόγους.»
Ο Λάμπρος αναφέρει πως «μπορεί να ακουστεί οξύμωρο, αλλά για να κάνεις ελεύθερο κάμπινγκ πρέπει να είσαι οργανωμένος έτσι ώστε να μην επιβαρύνεις ούτε το περιβάλλον ούτε τους υπόλοιπους. Είναι υποχρέωση του καθενός να μην αφήνει σκουπίδια στην περιοχή διότι αν την επόμενη χρονιά ξαναπάει, σίγουρα δεν θα θέλει να τα βρει εκεί.» Ο Λάμπρος κλείνει λέγοντας πως «παντού μπορείς να στήσεις μια σκηνή και να περάσεις ωραία αρκεί να έχεις καλή παρέα και γύρω σου τη φύση, γιατί την επαφή μαζί της δεν μπορεί να τη στερήσει κανείς από κανέναν.»
